Keunikan Bumi Kenyalang, Sarawak

Burung Enggang yang menjadi lambang negeri kepada Sarawak.

Serawak, Malaysia juga dikenali sebagai bumi kenyalang bersempena dengan nama Burung Enggang (Burung Kenyalang) yang menjadi simbol negeri tersebut. Oleh kerana burung Enggang sememangnya istimewa kerana hanya mendiami kawasan hutan pergunungan tebal yang jauh daripada penempatan manusia.

Walaupun terdapat beberapa spesies burung enggang, namun yang paling menjadi tumpuan adalah enggang badak ‘rhinoceros hornbill’ (Buceros rhinoceros) yang merupakan burung terbesar dalam kumpulan ini. Saiz enggang badak dewasa boleh mencapai kepada 91 – 122 cm (36 – 48 in) dengan berat antara 2 – 3 kg (4.4 – 6.6 lb). Namun begitu enggang badak bukanlah spesies yang hanya terdapat di Borneo kerana ia juga turut mendiami kepulauan Sumatera, Jawa, Semenanjung Malaysia dan Selatan Thailand.

Burung ini menjadi kebanggaan kebanyakan masyarakat di Sarawak dengan menjadikan bulu-bulu burung ini sebagai sebahagian peralatan hiasan mereka. Oleh kerana kawasan hutan yang luas di Sarawak, maka jumlahnya adalah lebih tinggi di negeri ini.

Selain daripada burung kenyalang tersebut, bumi Sarawak mempunyai keunikan tersendiri dengan keaslian muka buminya yang masih lagi kekal tanpa penerokaan berlebihan. Sehubungan itu, Sarawak mempunyai bilangan Taman Negara (National Park) yang jauh lebih banyak dari negeri-negeri yang lain di Malaysia. Setiap Taman Negara ini mempunyai keunikan masing-masing yang merupakan tarikan utama Negeri Sarawak sejak sekian lama.

Semengoh Nature Reserve

Semenggoh merupakan pusat perlindungan kepada Orang Utan.

Merupakan taman istimewa sebagai pusat pemuliharaan Hidupan Liar – di mana haiwan-haiwan yang dibela secara haram ditempatkan sebelum dilepaskan semula ke habitat mereka yang sebenar. Di sini juga tarikan utamanya adalah Orang Utan, di mana ia dilepaskan di dalam kawasan tersebut.

Terletak kira-kira 20 km daripada Bandar Kuching, taman ini mula di buka pada tahun 2000. Ia merupakan antara tarikan popular bagi para pengunjung kerana lokasinya yang berhampiran dengan bandar Kuching.

Wild Cave and Fairy Cave

Antara tarikan yang terletak berhampiran bandar Kuching juga merupakan gua yang dilengkapi dengan titian papan bagi memudahkan pengunjung melihat keunikan keadaan di dalam gua dimana keadaan stalactites dan stalagmites yang terbentuk melalui proses yang berkurun lamanya. Untuk menikmati pemandangan di dalam gua ini anda perlu menggunakan lampu suluh.

Terdapat sungai yang boleh dijadikan tempat untuk menyegarkan badan sekiranya anda meminati jeram di hutan. Antara kemudahan yang tersedia untuk melawat lokasi ini adalah tempat meletak kereta yang disediakan sehingga ke pintu masuk gua. Terdapat juga laluan titian papan untuk para pengunjung menikmati keindahan kawasan sekitar taman ini.

Lambir Hill National Park

Kepelbagaian spesies di Lambir, mendapat perhatian dunia.

Taman Negara Bukit Lambir merupakan antara kawasan yang mempunyai kepelbagaian flora dan fauna yang terpaling padat di dunia dengan keluasan 52 ha, daripada keseluruhan kawasannya iaitu 7,000 ha, terdapat sekitar 1,050 spesis pokok yang berbeza di mana setiap satunya menyokong kira-kira 1,200 spesies serangga.

Bagi yang meminati penjelajahan hutan pula bolehlah menyusuri trek yang mencabar untuk pendakian Bukit Lambir dengan ketinggian 465 meter yang memberikan anda pemandangan menarik keadaan hutan sekelilingnya. Terdapat juga menara setinggi 22 meter untuk memberikan anda lebih pengalaman dalam menghayati keunikan hidupan pada aras tersebut samada tumbuhan ataupun burung dan serangga.

Seperti juga di mana-mana taman negara sekitar Sarawak, di sini juga terdapat air terjun dan jeram yang boleh mengembalikan kesegaran anda selepas penat menjelajahi hutan tebal taman ini.

Terletak kira-kira 30 minit dari Miri iaitu bandar kedua terbesar di Sarawak, ia merupakan satu lagi taman negara yang mudah dikunjungi. Samada anda ingin melawatinya dalam tempoh sehari atau tinggal di kemudahan penginapan yang disediakan di pusat taman ini.

Similajau National Park

Similajau terletak 30 kilometer di Utara Bintulu. Ia merupakan kawasan taman yang meliputi persekitaran pantai dengan hidupan liar yang agak berbeza. Persisiran pantai taman ini merupakan pantai landai dengan pasir yang kuning keemasan. Selain itu juga ia merupakan kawasan perlindungan bagi buaya air masin yang biasanya akan menghabiskan masa menjemur badan di bawah matahari. Penyu turut menjadikan kawasan ini sebagai kawasan persinggahan mereka untuk bertelur, selain daripada haiwan-haiwan lain seperti babi hutan, monyet dan kera serta sekitar 185 spesies burung termasuk enggang dan helang laut.

Similajau merupakan kawasan yang sesuai bagi peminat pemerhati burung selain daripada haiwan-haiwan hutan yang lain. Keindahan Similajau boleh dinikmati melalui pantai mahupun menggunakan bot persiaran.

Batang Ai National Park

Kemudahan selesa di Batang Ai Hilton.

Taman yang merangkumi kawasan tasik buatan manusia seperti juga Tasik Kenyir, iaitu melalui pembinaan empangan hidro elektrik. Kawasan ini juga menjadi kawasan penempatan orang-orang Iban dengan rumah panjangnya.

Kawasan-kawasan penempatan orang Iban ini boleh dikunjungi dengan menyusuri sungai daripada tasik tersebut. Selain daripada menghabiskan masa di rumah panjang mereka, para pengunjung juga mungkin berpeluang untuk bersama-sama dengan mereka menyusuri hutan dan melihat suasana kehidupan Orang Utan.

Bagi pengunjung yang ingin menghabiskan masa di sini juga boleh memilih untuk tinggal di hotel yang diselenggarakan oleh syarikat perhotelan Hilton. Hotel yang menarik ini didirikan bercirikan rumah panjang di Sarawak sememangnya menjanjikan penginapan yang selesa.

Loagan Bunut National Park

Loagan Bunut merupakan tasik terbesar di Sarawak dengan keluasan 650 hektar. Ia adalah nama yang diberikan oleh orang-orang Berawan untuk tasik tersebut. Keunikan tasik ini adalah, ia akan hilang sepenuhnya semasa musim kemarau yang kebiasaannya pada bulan Februari sehingga Mei atau Jun.

Semasa tasik ini kering pelbagai haiwan dapat dilihat melewati kawasan berlumpur tasik ini termasuklah rusa, babi hutan, kancil, juga monyet dan kera yang mendiami kawasan hutan taman negara ini.

Orang-orang Berawan yang tinggal di persekitaran tasik ini menjadikan tasik ini sebagai salah satu sumber bekalan penangkapan ikan mereka. Menggunakan teknik yang dipanggil sebagai ‘selambau’ iaitu dengan menyauk ikan yang berpindah masuk ke tasik ini setiap kali berlaku perubahan paras pada air tasik.

Loagan Bunut terletak agak jauh ke pendalaman iaitu kira-kira 130 kilometer daripada Bandar Miri dan memerlukan kenderaan pacuan empat roda untuk sampai ke kawasan ini.

Mulu National Park

The Pinnacles yang amat terkenal di Mulu.

Taman Negara Mulu merupakan sebahagian daripada kawasan yang diisytiharkan sebagai Warisan Dunia UNESCO sebagai kawasan semulajadi terindah menyediakan pelbagai pengalaman untuk diterokai termasuk rangkaian gua terbesar, ‘rock climbing’, ‘jungle trekking’, kayak, basikal lasak, jeram, juga penempatan penduduk asli yang masih kekal.

Keunikan rangkaian gua di Taman Negara Mulu ini antaranya adalah Sarawak Chamber dengan keluasan yang menakjubkan, manakala Gua Rusa yang mempunyai laluan terbesar dan sungai terpanjang di Asia Tenggara di dalam Clearwater Cave yang mencapai 108 kilometer.

Menjelang senja pula, anda boleh menyaksikan jutaan kelawar yang terbang bagaikan sungai keluar daripada Deer Cave dalam perjalanan mereka keluar untuk mencari makanan.

Taman ini juga mempunyai flora dan fauna yang menarik termasuklah 15 kawasan hutan yang berbeza. Mengandungi ribuan spesies paku-pakis, kulat, lumut dan tumbuhan berbunga. Terdapat kira-kira 170 spesies orkid liar dan 10 spesies tumbuhan periuk kera yang unik – dan juga tumbuhan-tumbuhan yang mungkin masih belum ditemui.

Antara kawasan yang paling menarik di Mulu National Park adalah Pinnacles yang terletak di Gunung Api yang terdiri daripada batu kapur berbentuk meruncing dikelilingi oleh kawasan hutan.

Semasa anda menerokai taman ini anda mungkin berpeluang untuk menemui sendiri masyarakat tempatan yang terdiri daripada Iban, Berawan dan juga Penan yang masih mengamalkan hidup berpindah randah.

Terdapat beberapa kemudahan untuk bermalam di kawasan Taman Negara Mulu termasuklah Royal Mulu Resort atau di kawasan-kawasan perkhemahan yang disediakan.

Niah National Park

Penempatan tertua di Asia Tenggara di Gua Niah, Sarawak.

Gua Niah merupakan tempat yang paling popular menjadi penempatan manusia sejak 40,000 tahun yang lalu melalui peninggalan mereka yang terdapat di dalam gua tersebut. Ia merupakan kesan tinggalan tertua yang dijumpai di Asia Tenggara.

Kesan-kesan tinggalan ini masih lagi terdapat di dalam gua tersebut untuk memberi peluang kepada para pengunjung menyaksikan sendiri keunikan tinggalan penempatan tertua ini. Gambar-gambar di dinding gua juga keranda yang berbentuk perahu masih lagi dijaga dengan baik bagi tatapan pengunjung.

Ia adalah 2 jam perjalanan daripada Miri ataupun Bintulu kemudian melalui laluan papan menyusuri kawasan rendah di dalam hutan yang kaya dengan pelbagai burung dan rama-rama. Terdapat juga laluan menuju ke kawasan-kawasan lain termasuk penempatan orang-orang Iban.

Terdapat juga chalet-chalet dan asrama disediakan bagi yang perlu bermalam di sini untuk menikmati pelbagai keunikan penghuni hutan antaranya kelawar dan burung layang-layang yang pulang ke sarang. Anda juga mungkin berpeluang menikmati malam dengan bercahayakan cahaya bulan bersama bunyi-bunyian daripada penghuni hutan yang lain.

Begitulah sebahagian daripada keunikan yang boleh anda nikmati daripada Taman-taman Negara yang terdapat di Sarawak atau Bumi Kenyalang ini. Sebagai negeri terbesar di Malaysia yang masih lagi mengekalkan keaslian sebahagian besar daripada kawasannya dalam bentuk semulajadi. Namun daripada keaslian inilah yang menarik ramai pengunjung untuk merasai sendiri pengalaman, atau meneroka rahsia alam yang masih belum lagi diketahui umum. Bersama kita hargai keunikan ini untuk dimanfaatkan dengan sebaiknya.

Pokok Nibung Juga Tumbuhan Seribu Guna

Pokok nibung biasanya tumbuh di kawasan lembah. Gambar oleh: rozamit

Mungkin tak semua generasi baru pernah melihat pokok nibung atau tidak mengenali pokok ini secara lebih tepat. Pokok nibung seperti juga beberapa pokok lain seperti kelapa, buluh, rotan, nipah, bakau dan lain-lain begitu berperanan sekali dalam masyarakat di Asia. Beberapa keunikan pokok nibung memberikan kelebihan padanya berbanding dengan pokok-pokok lain. Kali ini saya memilih pokok nibung sebagai bahan kerana seingat saya 'embut nibung' merupakan antara sajian yang sering disajikan ketika majlis perkahwinan masyarakat di sini (Bukit Rokan) suatu masa dahulu.

Mungkin bagi anak-anak muda hari ini tidak mengetahui akan cerita ini lagi kerana embut nibung tidak lagi dijadikan sajian hari keraian sepertimananya satu ketika dahulu. Memandangkan proses untuk mendapatkan embut nibung bukanlah satu tugas yang ringan maka hari ini kita lebih senang dengan menyediakan juadah menggunakan bahan yang boleh dibeli dengan mudah. Namun begitu apa rasionalnya suatu masa dahulu masyarakat di sini menggunakan embut nibung sebagai sajian. Apa yang menarik disebalik penggunaanya? Mari kita saksikan...

Pokok nibung dipenuhi duri sepenuhnya

Proses kenduri kendara masyarakat dahulu merupakan proses yang akan dilakukan secara bermasyarakat. Ini bermakna ianya dilakukan secara bergotong-royong beramai-ramai oleh sebilangan besar penduduk dalam sesuatu kawasan. Majlis ini bukan sahaja di tanggung secara individu oleh tuan rumah (walaupun tuan rumah masih lagi menjadi individu yang bertanggungjawab di dalam majlis tersebut). Ini bermakna penyediaan bahan dan peralatan yang akan digunakan akan diusahakan secara bermasyarakat juga (inilah rahsia keutuhan masyarakat dahulu seperti kata pepatah - yang ringan sama dijinjing dan yang berat sama dipikul).

Berbalik kepada pemilihan embut nibung sebagai salah satu bahan juadah adalah kerana kemapuan masyarakat secara bergotong-royong untuk mendapatkan bahan secara percuma sebagai hasil hutan. Sememangnya untuk mendapatkan embut nibung bukan semudah yang disangkakan kerana perlu melalui beberapa proses seperti membersih kawasan (memastikan pokok tidak menimpa pokok lain dan tersangkut). Kemudian proses menebang pokok dengan memastikan pokok tumbang ke arah yang diinginkan bagi memudahkan proses berikutnya. Proses mengeluarkan embut yang memerlukan kemahiran untuk menghadapi bahagian-bahagian nibung yang berduri.

Biasanya semasa 'hari berkampung' iaitu hari di mana mesyuarat mengenai sesuatu majlis itu diakan, keputusan mengenai tarikh-tarikh untuk mengadakan gotong-royong ini akan diputuskan beramai-ramai. Ini bagi memastikan semua orang dapat menghadirkan diri bagi membantu tuan rumah mengadakan majlis dengan lancar. Biasanya hari mengambil embut nibung akan diadakan pada hari yang sama dengan mengambil kayu api (yang menjadi bahan bakar) kerana kedua-dua bahan ini datang dari satu kawasan yang sama iaitu hutan.

Seingat saya dahulu sajian embut nibung sewaktu kenduri kendara ini masih popular sekitar tahun 80'an namun terus hilang menjelang 90'an sehingga sekarang. Embut nibung sememangnya enak sebagai hidangan keramaian. Antara sajian yang biasa disediakan dengan bahan ini adalah embut kari, gulai lemak, atau 'rebus air'. Rasanya yang manis namum mempunyai tekstur yang berbeza berbanding dengan makanan-makanan yang lain menjadikan sajian ini tiada pengganti. Jadi disamping rasa makanan ini yang cukup istimewa ianya juga menunjukkan betapa masyarakat di sesebuah kawasan tersebut mampu bekerjasama.

Memandangkan hari ini hutan-hutan di sekitar kawasan Bukit Rokan ini telah ditebang, harapan untuk menikmati hidangan istimewa ini semakin tipis. Walaupun pokok ini mudah tumbuh di kawasan lembah, namun hanya boleh ditemui di dalam hutan sahaja. Fizikalnya yang dipenuhi duri tidak mengizinkannya untuk mendiami kawasan yang biasanya didiami/ dilalui oleh manusia.

Hubungan pokok nibung dengan masyarakat juga bukanlah sekadar dijadikan juadah makanan. Antara lain batangnya turut digunakan untuk dijadikan titi, sudip besar, dinding serta lantai pondok (binaan-binaan kecil seperti reban ayam, stor barangan), dan bahan kraftangan. Manakala daun digunakan sebagai atap dan buah boleh di makan bagi menggantikan pinang.

Begitulah istimewanya pohon nibung kepada masyarakat kita dahulu. Walaupun pohonnya dipenuhi duri tetapi masih boleh dimanfaatkan untuk pelbagai kegunaan dari pangkal sampai ke hujung. Adalah satu kerugian bagi generasi kini yang tidak mengenali pohon yang telah berjasa kepada masyarakat kita dahulu kala, yang membantu membangunkan masyarakat sehingga sampai ke tahap kita hari ini. Mungkin ianya sukar untuk ditemui lagi, namun perlukah kita melupakannya?

Pokok nibung secara dekat dipenuhi duri sehingga ke hujungnya.. :D

Bubur dan Pengat; Hidangan Berbuka yang Membuka Selera

Bubur cha cha enak dan menarik dengan pelbagai warna

Penat sungguh seharian menjalani ibadah berpuasa kan! Biasanya ketika berbuka juadah manisan seperti buah kurma, kuih-muih tradisi dan moden serta bubur/ pengat pasti dapat mengembalikan semula tenaga yang hilang. Sebut pasal pengat ni, bagi saya semestinya saya akan cuba sediakan setiap hari sebagai sebahagian hidangan berbuka. Bagi saya sajian manis bukan sahaja dapat mengembalikan semula tenaga yang hilang malah memberikan saya lebih semangat untuk kembali ceria melalui sebahagian malam pula.

Biasanya bubur dan pengat yang disediakan sewaktu bulan puasa adalah manis, namun terdapat juga bubur yang tidak manis seperti bubur lambuk, bubur ayam, bubur nasi dan sebagainya. Berlainan pula dengan pengat yang sememangnya manis-manis dan disediakan dengan pelbagai bahan termasuk buah-buahan yang menambahkan lagi kelazatan pengat tersebut.

Bubur ayam juga sesuai untuk makanan kanak-kanak

Walaupun pengat disediakan dengan bahan asas yang hampir-hampir sama iaitu daun pandan, gula dan santan, namun terdapat banyak variasi pengat yang disediakan hari ini. Mungkin kita boleh lihat dengan lebih jelas jenis-jenis bubur dan pengat ini sekiranya kita berkunjung ke ‘bazar ramadhan' di sepanjang bulan puasa. Jadi untuk menghasilkan pengat yang betul-betul menyelerakan apa yang paling penting adalah kreativiti dalam memilih bahan yang akan dimasukkan ke dalam pengat tersebut.

Mungkin pengat boleh dibahagikan kepada beberapa bahagian untuk memahami akan proses mereka cipta bubur/ pengat yang kreatif.  1) Bahan kuah - biasanya kita memilih santan kelapa, tapi ianya boleh juga menggunakan air sahaja atau susu/ yogurt. 2) Bahan isi - bahan isi biasanya menjadi bahan utama yang memberikan sesuatu bubur/ pengat tersebut namanya tersendiri. Isi biasanya terdiri daripada biji-bijian, buah-buahan dan bahan-bahan lain. Isi biasanya yang akan dimakan bersama kuah sebagai penambah rasa. 3) Bahan perasa - bahan perasa adalah yang memberikan bubur/ pengat rasa seperti gula Melaka, gula merah, garam, limau, dan halia. Biasanya bahan-bahan perasa ini juga memberikan aroma tambahan kepada bubur/ pengat. 4) Bahan tambahan - bahan tambahan merupakan bahan sokongan kepada isi utama bubur biasanya terdiri daripada biji sagu, tepung pulut, cha cha, atau buah-buahan.

Pengat pisang salah satu contoh penggunaan dalam juadah
 berasaskan buah-buahan

Hari ini jarang didapati bubur dengan resepi yang asli memandangkan bubur tersebut telah diubahsuai untuk memenuhi citarasa semasa. Memandangkan bahan-bahan tambahan lebih mudah didapati di pasaraya-pasaraya maka mudahlah untuk kita hari ini mengubah sendiri bubur/ pengat menjadikannya lebih sedap dan berkhasiat.

Biasanya bagi saya setiap bulan puasa saya akan menikmati bubur/ pengat ini semasa waktu berbuka dan sebahagian lagi akan dinikmati pada waktu malam sebagai santapan yang ringan. Bubur mudah dihadam disamping kurang mengandungi lemak menjadikan ianya sesuai walaupun dimakan sebelum waktu tidur. Hidangan bubur yang ringkas menjadikan ianya sesuai dinikmati ketika berbual bersama keluarga atau ketika melayari internet dan mengemaskini buku harian sebelum melelapkan mata.

Mungkin anda semua mempunyai bubur/ pengat kegemaran anda sendiri yang menjadi satu kemestian ketika bulan puasa. Apa yang penting resepi bubur-bubur ini sentiasa akan berubah mengikut peredaran semasa namum tidak akan hilang. Kongsikan pengalaman anda bersama kami mengenai bubur ini diruangan komen nanti ya.

Bubur kacang paling mudah dipelbagaikan dengan tambahan
durian, sagu, pulut dan sebagainya